Obrona i asekuracja w piłce siatkowej – teoria i praktyka

Założenia taktyczne obrony są ustalane indywidualnie dla każdego zespołu i zależą w dużej mierze od trenera, zaawansowania technicznego poszczególnych zawodników oraz ustalonej taktyki w danym spotkaniu. Zawodnik broniący ma za mało czasu na korektę postawy na boisku, dlatego priorytetowe znaczenie ma jego pozycja wyjściowa. Niezwykle ważna jest pozycja ciała w stosunku do atakowanej piłki. Odbicie piłki powinno kierować ją zawsze na środek boiska w taki sposób, aby dawało to możliwość wystawy do kontrataku.

Obrona indywidualna

Zbyt często dążenie do perfekcji sprawia, że zespół będący w defensywie często odpuszcza piłki minięte przez blok i linię obrony, nie próbując nawet jej podbić. Należy zmienić swoje nastawienie i priorytetem powinno być dotknięcie piłki, dające szansę na kontrę. Nie możemy być wszędzie i nie obronić każdego ataku. Jednak możemy poprawić naszą obronę drużynową, wykluczając obszary boiska, w których atakujący nie ma większych szans na skierowanie piłki, bez bloku, obrony i asekuracji. Musimy z góry wiedzieć, czy przeciwnik spróbuje zaatakować przez „szew” bloku, czy też wybierze prostą, ciasny skos lub kiwkę. Bez współpracy z drużyną i swojego rodzaju wyczuciem intencji atakującego niekiedy możemy pokrywać jeden obszar (blokujący i obrońca), zamiast zawężać możliwości do ataku. Statystycznie w przypadku dobrze ustawionego potrójnego bloku atakujący kończy zaledwie 3 z 10 piłek. Jeśli cokolwiek przeleci przez blok, wówczas wina spada na blokujących. Obrońcy muszą ufać, że blok wykona swoje zadanie i uszczelni „szwy”. Dzięki temu możemy pokryć pozostałe sektory boiska, co skutkuje większą szansą na skuteczną obronę/asekurację.

Fundamenty obrony

• Przed atakiem pozycja powinna być zatrzymana i stabilna

• Ręce z dala od ciała, nieco ugięte w łokciach, „otwarte ramiona” – zwiększamy powierzchnię obrony, dając czas na śledzenie piłki, reakcję oraz szansę na jej dotknięcie

• Ciało ustawione do kierunku ataku, biodra w momencie kontaktu z piłką niekiedy kierują się w stronę środka boiska (nie jest to normą, zależy od konkretnej akcji)

• Biodra do przodu, klatka piersiowa otwarta i skierowana do góry (naturalnie pomaga to odsuwać ramiona od ciała)

• Nogi lekko ugięte w stawach skokowych i kolanowych (ciężar ciała na śródstopiu, a nie na piętach!)

• Stopy prostopadle do atakującego (nie zmieniaj pozycji nóg podczas obrony!)

• Priorytetem jest oczywiście utrzymanie piłki w boisku

PS Nie jest to jedyny styl w obronie. Wszystko zależy od preferencji oraz sytuacji na boisku. Należy podpatrywać najlepszych zawodników i samemu wybrać optymalne rozwiązania.

Obrona klatką piersiową

Rzadko nauczana zarówno na poziomie amatorskim, jak i zawodowym. Dlaczego? Przecież klatka piersiowa stanowi dość rozległy i płaski element, więc idealny do odbicia piłki. Obrona klatką piersiową nie jest jednak łatwym zadaniem, ale poświęcając na to trochę więcej czasu, można w sytuacjach beznadziejnych dać okazję do uratowania piłki w boisku.

Klucze, o których należy pamiętać, by w pełni wykorzystać obronę klatką piersiową

• Biodra do przodu - jeśli nadlatująca piłka będzie lecieć na wysokości, gdzie nie ma możliwości, na kontakt rękami możemy wyrzucić biodra do przodu, tworząc kąt, wyłącznie klatką piersiową

• Ręce mocno przy ciele

• W trakcie obrony klatka piersiowa do góry (piłka poleci wysoko, ale powinna zostać po stronie broniących

Sposoby „rzutów” obronnych

1. „Delfin”

• Z każdym krokiem obniżaj się

• „Kopnij” jedną nogę

• Druga powinna dołączyć w powietrzu, wygląda to nieco jak kopnięcie konia lub osła

• Trzymaj klatkę piersiową w górze

• Jak tylko twoja pierwsza stopa zacznie się podnosić, aktywuj drugą stopę w powietrze

• Wyląduj obiema rękami przepychając się przez parkiet, pozwalając ciału „wytrzeć” boisko

2. „Stara szkoła”

Styl nieco staroświecki, nudny, przez większość czasu boli, ale krótkim czasie dostać się pod piłkę. Będąc w miejscu odpychając się jedynie stopami, klatkę piersiową kładziemy na ziemi i jedną ręką próbujemy dotknąć piłkę. Proste, nieco ślamazarne i przez większość czasu nie będzie to nawet płynne, ale jest to niezbędne narzędzie i technika do obrony piłek, na które też nie mamy czasu zareagować.

3. „Naleśnik”

Czasami nie ma innego sposobu na podbicie piłki poza „naleśnikiem”. Powinniśmy zmienić nasz stosunek do tego unikalnego stylu obrony, ponieważ może to być ostateczność na podbicie piłki i przynosi również mnóstwo emocji, gdy jest dobrze wykonywany.

• Z każdym krokiem schodzimy niżej na ziemię

• Odepchnięcie stopami

• Rękę (dominującą) wyciągamy do przodu w kierunku boiska, druga powinna w pewnym stopniu amortyzować upadek

• Klatka piersiowa i podbródek do góry

• Wykonujemy pad/ślizg

• Pozwól, aby palce wyprostowały się tak bardzo, jak to możliwe, aby jak największa część dłoni dotykała podłogi

Zbyt duża koncentracja na myśleniu „tylko naleśnik” może wytworzyć złe nawyki, dlatego nie przesadzajmy z wykorzystywaniem tej techniki.

PS Istnieją jeszcze rzuty/pady boczne. Jednak opisywanie ich jest raczej zbędne.

Zawodnik broniący w strefie V (lewa obrona) piłkę atakowaną po prostej, powinien mieć lewą nogę wysuniętą do przodu, a ciało zwrócone w kierunku środka boiska. Nogi lekko ugięte w stawach skokowych i kolanowych, tułów w miarę wyprostowany. Ręce rozłożone dość szeroko z przodu tułowia, ugięte w łokciach, zewnętrzną częścią przedramion zwrócone do góry. Takie ułożenie rąk daje największą możliwość obrony silnie atakowanych piłek z boku zawodnika, a także w okolicy jego barków i głowy. Pozycja zawodnika broniącego w strefie I (prawa obrona) piłkę atakowaną po prostej, różni się od tej w strefie V jedynie ułożeniem nóg (prawa wysunięta do przodu). Przy obronie w strefie VI (środek obrony) oraz piłek atakowanych po przekątnej, ustawienie nóg nie ma tak dużego znaczenia dla efektywności obrony. Ręce pozostają lekko ugięte w łokciach tak, aby broniona piłka kierowana była do góry na środek boiska.

Najpoważniejszym błędem obrony jest próba dokładnej obrony z dograniem piłki do siatki. Siła z jaką atakowana jest piłka w większości przypadków uniemożliwia idealnie „obsłużyć” rozgrywającego. W wyniku prób takiej obrony piłka bardzo często przelatuje na stronę przeciwnika umożliwiając rywalowi wyprowadzenie kontrataku. Wobec czego należy rozróżniać piłki plasowane od tych atakowanych mocno. Te pierwsze należy zawsze dokładnie dograć do siatki. Daje to nam możliwość wyprowadzenia skutecznego kontrataku wykorzystując zawodników na wszystkich pozycjach. Piłki atakowane mocno należy bronić starając się odbić je wysoko na środek boiska.

Częstym dylematem dla asekurujących blok jest zajęcie właściwego miejsca na boisku. Piłka kiwana, zawsze będzie kierowana w duży obszar boiska za blokiem, natomiast odbita od bloku, może upaść także poza boiskiem. Uważna obserwacja końcowej fazy ataku (szczególnie sposobu prowadzenia ręki przez atakującego) i w odpowiedzi właściwa korekta ustawieni podnosi skuteczność asekuracji.

Zasady współpracy na linii blok-obrona

• Blok wybiera typ systemu blokowania (czytanie lub opcja) a obrona się dostosowuje.

• Blok zastawia strefę najsilniejszego ataku, obrona wszystkie inne. W obronie zasada "cienia bloku".

• Podbij mocny atak na środek pola.

• W bloku zrób przynajmniej dwa kroki do szybko wystawionej piłki na skrzydło. W obronie również można to zrobić w dostosowaniu się do pozycji bazowej. 

• W bloku skrzydłowy pomaga środkowemu, pod warunkiem, że zdąży wykonać swoje zadania w określonej strefie (na skrzydle). W obronie podwojenie obrony czy obrona dziury.

• Każdy zawodnik broni piłkę (blokuje) w każdym momencie gry. Piłka nie spada w boisko bez reakcji.

Najczęściej stosowane systemy gry w obronie

Obrona otwartą prostą z nieblokującym skrzydłowym

Zawodnik nieuczestniczący w bloku robi kilka kroków w bok celem asekuracji ewentualnej kiwki. Niekiedy trenerzy cofają skrzydłowego niebiorącego udziału w bloku do obrony.

W zależności od blokującego skrzydła broniący w strefie V (lewa obrona) lub w strefie I (prawa obrona) przemiesza się do strefy odsłoniętej przez blok „ostry skos”.

Zawodnik znajdujący się w strefie VI broni piłek, które docelowo powinny wpadać w okolice rogu boiska. Jednocześnie musi pamiętać, że to on odpowiada za asekurację i obronę piłek spadających w końcowe sektory boiska po stronie blokującego skrzydła.

Przy mniej precyzyjnych wystawach (piłka niedociągnięta do skrzydła) broniący otwartej prostej może odpuścić swoją strefę obrony.

Obrona zamkniętą prosta z nieblokującym skrzydłowym

Obowiązują niemal te same zasady co w obronie otwartą prostą.

Zawodnik nieuczestniczący w bloku cofa się do obrony lub asekuruje strefę III (środek pierwszej linii). Wszystko zależy od ustaleń trenera oraz konkretnej sytuacji na boisku.

W zależności od blokującego skrzydła broniący w strefie V (lewa obrona) lub w strefie I (prawa obrona) przemiesza się do strefy odsłoniętej przez blok „ostry skos”.

Zawodnik znajdujący się w strefie VI broni piłek, które docelowo powinny wpadać w okolice jego strefy. Jednocześnie musi pamiętać, że to on odpowiada za asekurację i obronę piłek spadających w końcowe sektory boiska po stronie blokującego skrzydła.

Przy mniej precyzyjnych wystawach zawodnik znajdujący się bezpośrednio za blokiem może odpuścić swoją strefę obrony i podejść do asekuracji za blok. Trzeba jednak pamiętać, iż naraża się wówczas na możliwość „przelobowania”.

Zarówno w obronie otwartej/zamkniętej prostej z nieblokującym skrzydłem istnieją również warianty asekuracji bloku środkiem obrony.

Obrona przeciw akcji w I tempie 

Blokujący na skrzydłach pomagają środkowemu pamiętając o swoich zadaniach – gdy nie zdążą na swoje skrzydło to będzie ich błąd (zależy to od szybkości piłki i sprawności indywidualnej zawodnika).

Obrońcy na pozycjach bazowych.

Ustawienie zawodnika ze strefy VI zależy od sposobu ataku środkowego zespołu przeciwnika. Z reguły pozostaje w centrum swojej strefy lub przemieszcza się w kierunku jednej ze stref zewnętrznych.

Obrona przeciw atakowi ze strefy VI – „pipe”

Blok potrójny zamknięty, przy założeniu, że zawodnicy ze stref II i IV mają zadania angażowania się w blok do tego typu ataku.

Obrońcy ze stref I i V oddalają się nieznacznie od siatki schodząc równocześnie do środka boiska.

Obrońca ze strefy VI pozostaje w centrum swojej strefy nieznacznie oddalając się od siatki (przy bloku potrójnym zamkniętym), przemieszcza się w kierunku jednej ze stref zewnętrznych, których wybór uwzględnia rozbieg atakującego, preferencje w wyborze kierunku ataku przez atakującego, fakt „otwarcia” bloku na jedną ze stref obrony lub jest zgodny z ustaleniami taktyki obrony zespołu.

Pamiętajmy, że nie ma systemów doskonałych. Natomiast założenia taktyczne obrony są ustalane indywidualnie dla każdego zespołu i zależą w dużej mierze od upodobań trenera oraz taktyki w danym spotkaniu. 

Zasady odpowiedzialności w asekuracji ataku

Asekuracja atakującego w I tempo (środkowego)

Najważniejszym asekurującym jest wystawiający, ponieważ stoi najbliżej siatki i doskonale zdaje sobie sprawę dokąd wystawi piłkę. Piłkę spadającą dalej od siatki powinien asekurować atakujący z II linii. Natomiast libero asekuruje piłki lecące daleko w pole.

Asekuracji ataku z szybkiej piłki na skrzydło

Jeżeli piłka odbita od bloku spada do 2 m od siatki to odpowiedzialność za to ponosi atakujący, ponieważ jego zadaniem jest tak uderzyć piłkę, aby nie spadła ona blisko siatki po uderzeniu w blok. Zawodnik, który idzie na „paipa” asekuruje piłki odbite do 3 metrów, natomiast libero asekuruje z tyłu i nie może przeszkadzać zawodnikowi atakującemu z VI strefy.

Asekuracja ataku przy wysokiej wystawie na skrzydło

Przy wysokim wystawieniu na skrzydło to libero odpowiedzialny jest za asekurację piłek odbitych do 3 m od siatki prawej i lewej strony boiska. Powinien on starać się dograć ją dokładnie na środek siatki. Przyjmujący natomiast zostaje z tyłu.

Asekuracja ataku z VI strefy

Jeżeli idący na „paipa” nie dostaje piłki na II linię, to asekuruje z tyłu stając na nogach nieco wyżej, ponieważ musi z reguły dochodzić do piłek odbitych dalej od bloku w kierunku końca boiska. Asekurujący blisko przy siatce muszą stawać nisko na nogach.

Na przykładzie ustawienia numer I: przy dobrym przyjęciu przyjmujący idzie na „paipa” i asekuruje bliżej siatki, kiedy piłka wystawiona jest na skrzydło. Libero idzie krok do przodu i krok w kierunku piłki. Kiedy libero asekuruje dalej, to staje wyżej na nogach, ponieważ musi być gotowy do ruchu w niewiadomym kierunku po odbiciu piłki od bloku. Stojący blisko siatki muszą być znacznie niżej na nogach.

Autor: Patryk Gęsicki

Korzystając z okazji wszystkich sympatyków siatkówki serdecznie zapraszam na fan page facebook.com/technicznastronasiatkowki/ oraz grupę facebook.com/groups/224632298343778 

Aktualizacja: 24.07.2021

Bibliografia

Krzysztof Felczak, Analiza systemu gry blok-obrona. Akademia Polskiej Siatkówki.

Wojciech Kasza, Piłka siatkowa: obrona pola w ujęciu taktycznym. Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2007.

Radosław Panas, System gry blok-obrona. Akademia Polskiej Siatkówki. 

Edward Superlak, Piłka siatkowa. Techniczno – taktyczne przygotowanie do gry. Wydawnictwo „BK”, Wrocław 2005.

Julio Velasco, Zapis z kursokonferencji. Akademia Polskiej Siatkówki.

oraz własne przemyślenia