Pistolet VIS wz. 35 – broń której zazdrościli nam nawet Niemcy

VIS nie był skomplikowany w produkcji, miał solidne wykończenie i składał się ze stosunkowo niewielu części. Dziś mimo upływu lat broń ta nadal cieszy się sporym uznaniem między innymi ze względu na niezawodność oraz odporność na zanieczyszczenia. Wbrew pozorom to nie są jedynie opinie polskich ekspertów. Podobne zdanie mieli, chociażby Niemcy, którzy produkowali polski pistolet na potrzebny własnej armii. Gdyby tego było mało czasopismo Guns & Ammo stawia VIS-a wśród najlepszych pistoletów w historii wojskowości.

Geneza

Po odzyskaniu niepodległości Wojsko Polskie dysponowało bardzo zróżnicowanym uzbrojeniem odziedziczonym po zaborcach. W związku z tym pod koniec lat 20. Departament Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych postanowił rozpocząć działania ujednolicające podstawowe uzbrojenie polskich dowódców. Zastanawiano się nad zakupem czechosłowackiego pistoletu CZ wz. 1928 kalibru 9 mm. Jednak zbyt wysokie koszty uzyskania licencji (około 250 000 dolarów) oraz nieprzychylne recenzje ekspertów wywołały reakcję ze strony inżyniera Piotra Wilniewczyca z Państwowych Wytwórni Uzbrojenia, który zaproponował przygotowanie rodzimego pistoletu. Twierdził, że będzie tańszy, lepszy od konkurencyjnych rozwiązań oraz zostanie dostarczony znacznie szybciej. Ostatecznie zdecydowano się zaakceptować tę ofertę.

Wilniewczyc dostarczył projekt rysunku, opis pistoletu oraz zobowiązanie do wykonania prototypu i przeprowadzenia badań w możliwie jak najkrótszym terminie. Praca nad prototypem zajęła kilka tygodni. Koncept został oparty o sprawdzone rozwiązania z amerykańskiego Colta M1911 (na jego bazie powstał szkielet) oraz belgijskiego Browninga HP (mechanizm odryglowania). Autorskim rozwiązaniem polskiego inżyniera było wprowadzenie zwalniacza kurka na zamku. Kiedy rysunki nowego pistoletu zaczęły nabierać właściwych kształtów, dostrzegł je odwiedzający pracownię dyrektor warszawskiej fabryki broni Jan Skrzypiński. Zainteresował się projektem i panowie postanowili nawiązać współpracę. Trzecią osobą zaangażowaną w prace nad prototypem był często pomijany przez wiele źródeł konstruktor broni inżynier Feliks Modzelewski.

Udoskonalanie i zmiana nazwy

Egzemplarz prototypowy wykonano w 1931 roku w Fabryce Karabinów w Warszawie. Składał się on z 48 elementów i otrzymał oznaczenie WiS wz.1931 (od pierwszych liter nazwisk twórców). Z kolei patent numer 155567 został przyznany 8 lutego 1932 roku. Próby techniczne przeprowadzono w Centrum Badań Balistycznych w Zielince koło Warszawy. Oddano ponad 6.000 strzałów, które potwierdziły wysoką celność i niezawodność pistoletu. W ramach doskonalenia broni wykonano dalsze egzemplarze prototypowe, w których wprowadzono szereg poprawek konstrukcyjnych. Zmieniono kształt tylnej i dolnej części zamka, wykonano otwór w główce kurka, ząb wyrzutnika przesunięto na środek górnej ścianki szkieletu, zmieniono kształt przerywacza. W tylnej części chwytu wykonano gniazdo zaczepowe do mocowania dostawnej kolby-futerału, kształt wycięcia muszki i szczerbinki zmieniono z prostokątnego na trójkątny. Departament Uzbrojenia zmienił nazwę pistoletu na VIS od łacińskiego terminu „vis” (siła). Proponowane zmiany wprowadzono w serii próbnej pistoletów, której produkcję uruchomiono na przełomie 1932 i 1933 roku w Fabryce Broni w Radomiu. Kilka pistoletów z serii próbnej przekazano do dalszych badań.

Po zapoznaniu się z opiniami żołnierzy od roku 1936 roku pistolet oznaczony VIS wz. 35 skierowano do produkcji w Fabryce Broni w Radomiu, jako broń kadry zawodowej Wojska Polskiego. Potrzeby armii określono na około 90 000 pistoletów. W 1936 roku wykonano około 5000 egzemplarzy. VIS-y miały bardzo staranne wykończenie i były noszone w skórzanych futerałach, wyposażonych w kieszonki na zapasowe magazynki. Egzemplarze do nr 3000 wykonano ze stali stopowej, następne serie ze stali węglowej. W czerwcu 1938 VIS był już w jednostkach pancernych, w kawalerii i lotnictwie. W następnej kolejności broń otrzymywała piechota, łączność i artyleria. Używany był w Marynarce Wojennej (używano czarnej kabury do stroju garnizonowego i polowego, w kompanii honorowej kabura była biała) i Korpusie Ochrony Pogranicza. Do 1939 roku wyprodukowano około 50 000 sztuk. Numer seryjny wybijano z prawej strony, na szkielecie tuż nad kabłąkiem spustu. Dodatkowo powtarzano go na wewnętrznej stronie zamka, lufie, bezpieczniku chwytowym, osadzie sprężyny kurkowej i kurku. Pistolet doczekał się także wersji eksportowej o kalibrze 11,45 mm.

Losy po wybuchu II WŚ

Walory broni docenili także Niemcy, wznawiając produkcję VIS-ów w Radomiu (przy współpracy z firmą Steyr-Daimler-Puch) już wiosną roku 1940. W pierwszej kolejności zużyto części znalezionych w radomskiej fabryce. Niemieckie VIS-y były wytwarzane w kilku wersjach, różniących się wykończeniem, szczegółami konstrukcyjnymi, napisami na zamku i znakowaniem. W końcu 1944 roku, z uwagi na zbliżający się front wschodni, produkcję w Radomiu wstrzymano, a cały park maszynowy przeniesiono do firmy Steyr w Austrii.

Pistolety I wersji miały bardzo staranne wykończenie, były polerowane i oksydowane na kolor ciemnogranatowy. Zmieniono kształt futerału, wyposażając go w pojedynczą kieszonkę na zapasowy magazynek.

Pistolety II wersji produkowano od 1941 do 1943 roku. Były mniej starannie wykonane, miały niepolerowane powierzchnie, cienką warstwę oksydy oraz niewielkie luzy w prowadnicach szkieletu i zamka.

Pistolety III wersji wytwarzano w 1944 roku. W odróżnieniu od poprzednich wersji nie mają one zaczepu zamkowego, a kołki utrzymywane w szkielecie przez ten zaczep były zanitowane. Okładki były wykonywane z czarnego względnie czerwonego ebonitu, a także z drewna.

Pistolety IV wersji produkowano w Austrii do kwietnia 1945 roku. Okładki z tworzywa sztucznego o innym kształcie, bez napisu: VIS, uproszczony mechanizm powrotny i donośnik magazynka z pistoletu Walther P-38. Pistolety IV wersji nie miały zaczepu zamkowego, a poszczególne elementy byty luźno pasowane i nienumerowane.

Podczas okupacji, Niemcy na własne potrzeby wyprodukowali około 312 000 VIS-ów. Jednocześnie niewielką liczbę VIS-ów zdołali także zmontować Polacy. W dużej mierze w warunkach konspiracyjnych z części wynoszonych z fabryki. Lufy pistoletów były dorabiane w tajnych warsztatach Armii Krajowej. VIS stał się bardzo pożądanym uzbrojeniem nie tylko wśród żołnierzy AK czy NSZ, lecz także Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Produkcja współczesna

Na podstawie oryginalnych planów przedwojennych, w sierpniu 1992 roku (po 53 latach przerwy) w Zakładach Metalowych Łucznik w Radomiu (dawna Fabryka Broni Radom) uruchomiono produkcję VIS-ów. Wykonano dwie wierne repliki pistoletu (oznaczone numerami A00001 i A00002), przystosowane do 9x19 mm naboju Parabellum.

W 2017 roku Fabryka Broni Łucznik Radom wznowiła produkcję legendarnych pistoletów na specjalne zamówienie. Mimo upływu lat broń nadal cieszy się dużym uznaniem ze względu na niezawodność i odporność na zanieczyszczenia. VIS uważany jest na świecie za jedną z najlepszych konstrukcji broni osobistej produkowanej seryjnie w historii. Najbardziej cenione pod względem kolekcjonerskim są dziś VIS-y przedwojenne, które charakteryzują się solidnością wykonania.

Zasada działania

Vis wzór 35 jest pistoletem samopowtarzalnym, przystosowanym do prowadzenia wyłącznie ognia pojedynczego. Samopowtarzalność zapewnia mechanizm spustowy, wyposażony w przerywacz, który po każdym strzale rozłącza łańcuch spustowy i łączy go ponownie dopiero po zwolnieniu spustu. Oddanie kolejnego strzału jest więc możliwe po zwolnieniu i ponownym naciśnięciu języka spustowego. Przerywacz spełnia dodatkowo funkcję bezpiecznika przed przedwczesnym wystrzałem. Mechanizm uderzeniowy jest typu kurkowego, z kurkiem odkrytym, napędzanym (za pośrednictwem dźwigni kurkowej) śrubową sprężynę kurkową, umieszczoną w dolnej część chwytu. Automatyka pistoletu działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Do przeładowanie broni wykorzystywana jest energia odrzutu zamka, zaryglowanego z lufą w początkowym okresie odrzutu. Ryglowanie zamka ma na celu opóźnienie jego otwarcia do chwili wylotu pocisku z lufy i spadku ciśnienia w komorze nabojowej. Pistolet wyposażono w zespół ryglowy w postaci dwóch rygli pierścieniowych, umieszczonych w tylnej części lufy, i pierścieniowych opór ryglowych, usytuowanych w zamku. Ryglowanie i odryglowanie odbywa się w wyniku wahadłowego ruchu tylnej części lufy w płaszczyźnie pionowej względem zamka, przemieszczającego się w prowadnicach szkieletu. Ruch ten zachodzi na skutek współdziałania ogona lufy (spełniającego rolę krzywki) i gniazda ryglowego szkieletu.

VIS wz.35 - podstawowe dane

Amunicja: 9 mm x 19 mm Parabellum

Długość broni: 200 mm

Długość lufy: 120 mm

Wysokośc:140 mm

Szerokość: 33 mm

Masa broni bez magazynka: 950 g

Masa broni z amunicją i magazynkiem: 1123 g

Masa naboju: 11,7 g

Pojemność magazynka: 8 naboi

Prędkość początkowa pocisku: 354 m/s

Szybkostrzelność: 10 strz./min.

Zasięg skuteczności: 50 m

Bibliografia

https://dobroni.pl/n/pistolet-vis-wz35/12599

http://www.dws-xip.pl/PW/bron/pw29.html

https://igimag.pl/2017/11/niemcy-nam-go-zazdroscili-pistolet-vis-wraca-gry/

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/pistolet-vis-wz-35.php

http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/20556?t=Nowoczesny-pistolet-wojskowy-Vis-wz-35