Przywództwo polityczne i jego rodzaje
James Macgregor Burns twierdzi, iż przywództwo polityczne jest jednym z najlepiej zaobserwowanych i najmniej zrozumiałych zjawisk na ziemi. Właśnie ta teza odnosi się do prób wyjaśnienia przywództwa politycznego. Przytaczając słowa Jerzego Sielskiego: pojęcie przywództwa politycznego jest wieloznaczne. Co badacz tego problemu, to inna definicja. Trudno się z tym nie zgodzić, jednak dla pewności posłużę się jeszcze kilkoma przykładami.
Według Jerzego Wiatra przywódcą politycznym jest ten, kto w stopniu szczególnie znacznym jest w stanie skłonić swoich zwolenników do dobrowolnego działania zgodnie z wolą przywódcy. W tej interpretacji przywództwo jest rozumiane, jako dobrowolna relacja pomiędzy przywódcą, a popierającymi go zwolennikami. Należy przy tym odróżnić władzę od przywództwa. Cytując dalej Jerzego Wiatra przywódca może sprawować władzę, ale o tym, że jest przywódcą decyduje niesprawowana przez niego władza, lecz dobrowolne poparcie udzielone mu przez zwolenników. Stosunek władczy opiera się na przymusie i na autorytecie. Przywództwo tylko na autorytecie. Przywódca może zdobyć władzę, ale sprawowanie władzy nie jest warunkiem niezbędnym przywództwa. i odwrotnie: można mieć władzę, ale nie być przywódcą. Natomiast przywództwo polityczne występuje na różnych poziomach życia politycznego, w różnych relacjach w stosunku do ideałów i praktyk demokracji, w różnych relacjach do ideologii i praktyki politycznej i w różnych rolach w stosunku do wielkich prądów politycznych epoki.
Zdaniem Bohdana Szklarskiego przywództwo polityczne to sposób sprawowania władzy polegający na kreowaniu wrażenia aktywności i celowości działań w imię zrealizowania najważniejszych potrzeb społeczeństwa widzianych przez pryzmat wartości kluczowych dla danej kultury politycznej.
Przywództwo polityczne może być także rozważane szerzej, jako proces społeczny. Przytaczając słowa Przemysława Żukiewicza nie chodzi tutaj tylko o wpływ, ani nawet o skomplikowaną relację, ale o uporządkowany w czasie ciąg zmian, który prowadzi do określonych efektów.
Przy analizie przywództwa politycznego nie należy zapominać o typologii ról przywódców. Warto także wspomnieć, iż rolę, którą odgrywa dany przywódca nigdy nie będzie identyczna z modelem, gdyż celem modelu jest ukazanie istoty zjawiska. Przywódca może występować w jednej, dwóch, trzech, czy nawet kilku rolach w zależności od okresu swej działalności, gdyż rola odpowiada konkretnej sytuacji i nie jest ściśle przypisana do danej osoby.
Jerzy Wiatr wyróżnił sześć typów ról:
- Konserwatysta (nie wykluczają zmian, jeśli nie sięgają one zbyt daleko)
- Obrońca ojczyzny (przywódca polityczny, który w krytycznym momencie stanął na czele państwa)
- Reformator (działa w ramach istniejącego prawa, dąży do przebudowania istniejącej rzeczywistości)
- Rewolucjonista (najbardziej radykalny, zdolny do podejmowania ryzyka, bywa bezwzględny wobec swoich przeciwników politycznych)
- Tyran (dąży do utrzymania i wzmocnienia władzy wspomagając się często brutalnością i okrucieństwem)
- Wyzwoliciel narodu (najlepszym przykładem jest w tym wypadku George Washington, który stanął na czele wojsk amerykańskich, wywalczył niepodległość USA oraz opowiedział się za stworzeniem federalnego państwa)
Brnąc dalej w rozważania na temat przywództwa politycznego według Jerzego Sielskiego jedną z kategorii typologii podmiotów polityki jest przywódca polityczny. Ze względu na zasięg wpływu typologia ta dzieli się na cztery kategorie: kandydat na polityka, polityk, przywódca i mąż stanu. Jerzy Sielski scharakteryzował również cztery typy przywódców w oparciu o zasięg wpływu. Są nimi: przywódca grupowy, przywódca państwowy, przywódca narodu oraz przywódca duchowy.
Na podstawie wyżej wymienionych przykładów Francisco Franco zakwalifikowałbym, jako konserwatora, męża stanu, a także przywódcę narodu i jednocześnie przywódcę duchowego, gdyż Caudillo kierował się swoim systemem wartości mając na uwadze dobro Hiszpanii katolickiej i monarchistycznej.
Typologia osobowości Francisco Franco
Według Urie Bronfenbrennera proces socjalizacji trwa przez całe nasze życie. Autor uważa również, iż jednostki rozwijają się jednocześnie w różnych systemach:
- Mikrosystem (bezpośrednie relacje zachodzące w pracy, rodzinie, szkole)
- Mezosystem (mają wpływ na rozwój jednostki: nauczyciele, rodzice, rówieśnicy)
- Egzosystem (również mają wpływ jednostkę, lecz dzieją się na szerszym poziomie np. krajowym, międzynarodowym)
- Makrosystem (obyczaje, tradycje, utrwalone wzorce)
- Chromosystem (wymiar czasowy wpływający na jednostkę, dzieli się na zewnętrzne: np. wydarzenia polityczne oraz wewnętrzne: związane z procesem dojrzewania)
- Nowe role (człowiek przyjmuje je wraz ze zmianą środowiska np. miejsca zamieszkania, pracy…)
Osobowość polityczna składa się z czterech elementów: biologicznych, politologicznych, psychologicznych i socjologicznych. Elementy biogenne oraz psychogenne są związane głównie z genami, natomiast politologiczne i socjologiczne to przede wszystkim socjalizacja polityczna i społeczna rozumiana, jako proces nabywania określonych poglądów, postaw i wartości wobec życia politycznego oraz społecznego. Wyżej wymienione postawy wpływają w późniejszym czasie na zachowania polityczne oraz społeczne jednostki.
Wnioskując z powyższych tekstów na jednostkę wpływają cztery systemy, czas oraz rolę, jaką pełni w społeczeństwie. Jerzy Sielski wyróżnia trzy okresy wspomnianej już socjalizacji. Pierwszy składa się z dzieciństwa, wówczas za rozwój dziecka odpowiedzialni są głównie rodzina, szkoła i rówieśnicy. Drugi to okres dojrzewania i dorastania. Zdaniem Jerzego Sielskiego rozpoczyna się on od tak zwanej rebelii młodego człowieka, a kończy na osiągnięciu dojrzałości społecznej (inaczej mówiąc po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia). Właśnie ten czas jest bardzo istotny dla jednostki, gdyż w następują w nim liczne zmiany wzorców. Trzeci i ostatni to okres wejścia w dorosłe życie. Mimo, iż jednostka ma już w dużym stopniu ukształtowane wzorce zachowań, jednak socjalizacja nadal nie traci na swej intensywności.
Analizując osobowość Francisco Franco na podstawie książki Florence Littauer pt. Osobowość lidera w poniżej tabeli prezentuję silne i słabe strony Caudillo. Cechy, które mu przypisałem zaznaczone są znakiem X.
| POPULARNY (SANGWINIK) Mocne strony: | POPULARNY (SANGWINIK) Słabe strony: |
| Czarujący; | Gubi przedmioty; |
| Entuzjasta; | Impulsywny; |
| Gawędziarz; | Niedojrzały; |
| Magnetyczna osobowość; X | Nie doprowadza spraw do końca; |
| Optymista; | Nie pamięta szczegółów; |
| Przyjacielski; | Niezdyscyplinowany; |
| Rozmówca z poczuciem humoru; | Niezorganizowany; |
| Twórczy i barwny; | Roztargniony; |
| Wesoły; | Skłonny do przesady; |
| Zabawny; | Zaczyna wiele czynności naraz; |
Z typem popularnym (sangwinikiem) Francisco Franco nie ma zbyt wiele wspólnego. Caudillo praktycznie wcale się nie uśmiechał, niewiele mówił i jak uważa Jacek Bartyzel jego ulubione powiedzenie brzmiało: en boca cerrada no entran moscas (do zamkniętych ust nie wpadają muchy). Jednocześnie był niezwykle zdyscyplinowany i zorganizowany głównie dzięki ukończeniu niezwykle rygorystycznego gimnazjum oraz Akademii Piechoty w Toledo. Nigdy nie działał pod wpływem emocji (nie rewanżował się za wszelkie uszczypliwości związane z jego wzrostem, budową, tonem głosu). Posiadał magnetyczną osobowość (zjednał sobie tłumy głównie za sprawą walki przeciwko komunizmowi oraz lewicowymi rządami w Hiszpanii). Nawet po jego śmierci mocno podzielona Hiszpania żegnała go jak bohatera.
| SILNY (CHOLERYK) Mocne strony: | SILNY (CHOLERYK) Słabe strony: |
| Dynamiczny; | Impulsywnie podejmuje decyzje; |
| Logicznie myśli; X | Łatwo wpada w złość; |
| Motywuje innych; | Manipulator; X |
| Niezawodny w nagłych potrzebach; X | Narzuca swoją wolę; X |
| Osobowość dominująca; X | Niczego nie żałuje; |
| Pewny siebie; X | Niecierpliwy; |
| Powściągliwy w emocjach; X | Niegrzeczny i nietaktowny; |
| Przejmuje władzę; X | Nietolerancyjny; X |
| Sprawny organizator; X | Nie umie grać w drużynie; |
| Urodzony przywódca; X | Pracoholik; X |
| Z głową do interesów; X | Wierzy, że cel uświęca środki; X |
| Zorientowany na cel; X | Wymagający; X |
Dyktator Hiszpanii nie okazywał swoich emocji (pierwszy raz płakał po śmierci Luisa Carrero Blanco 20 grudniu 1973 roku). Posiadał zasadnicze umiejętności charyzmatycznego przywódcy, zdolnego do podejmowania, w czasie najgorętszych przemian społecznych i powszechnego braku bezpieczeństwa, decyzji w ostatecznym rachunku słusznych, które w końcu potwierdza końcowe zwycięstwo. Potrafił poradzić sobie w nagłych potrzebach, chociażby zjednując sobie Hitlera i Mussoliniego, by przetransportować wojska z Maroka na Półwysep Iberyjski, podczas II wojny światowej prawnie przechodził z popierania państw Osi do współpracy z aliantami, czy też podczas licznych akcji zbrojnych ETA (w okresie rządów Franco zginęło ok. 45 osób. Natomiast po śmierci dyktatora terroryści z ETA zabili blisko 800 cywili, członków sił zbrojnych i policji). Caudillo był nietolerancyjny dla Basków i Katalończyków, natomiast uratował przed śmiercią tysiące Żydów w okresie II wojny światowej. Po wojnie domowej narzucił również swoją wolę tworząc dożywotnią dyktaturę (według wcześniejszych planów miał objąć władzę przez kilka lat).
| PERFEKCYJNY (MELANCHOLIK) Mocne strony: | PERFEKCYJNY (MELANCHOLIK) Słabe strony: |
| Artystyczny i muzykalny; | Kładzie nacisk na negatywy; |
| Filozoficzny i mistyczny; | Łatwo wpada w depresję; |
| Dostrzega problemy; X | Mało elastyczny; |
| Intelektualista; | Miewa zmienne humory; |
| Lubi tabele i wykresy; X | Nadmiernie perfekcyjny; |
| Myślący; X | Nadmiernie tajemniczy; |
| Nastawiony na odległe cele; X | Nadmiernie wrażliwy; |
| Planuje na papierze; X | Nastawiony pesymistycznie; |
| Poważny i analityczny; X | Podejrzliwy; |
| Przywiązuje wagę do szczegółów; X | Powolny w działaniu; |
| Trzyma emocje na wodzy; X | Przytłumiony; |
| Trzyma się planów; X | Rzadko się uśmiecha; X |
| Wrażliwy na innych; | Zamknięty w sobie; X |
Według Jacka Bartyzela Franco nie był intelektualistą i podobno mało czytał, chociaż posiadał między innymi egzemplarz „Księcia” Machiavellego z notatkami Napoleona Bonaparte. Niemalże wszystko planował na papierze. Podczas kampanii w Maroku oraz wojny domowej rozrysowywał bardzo szczegółowe plany ataku na wrogie jednostki, o czym niejednokrotnie autor wspomniał w niniejszej pracy. Dyktator dostrzegał również problemy (widać to było choćby na przykładzie niechęci do komunizmu, lewicowych rządów w Hiszpanii, czy też potrzeby zmiany ustroju gospodarczego, gdy autorski pomysł dyktatora, mianowicie chodzi tutaj o autarkię się nie sprawdziła). Jak wspomniałem wcześniej Caudillo praktycznie wcale się nie uśmiechał i był zamknięty w sobie (o swoim życiu rozmawiał tylko z nielicznymi).
| SPOKOJNY (FLEGMATYK) Mocne strony: | SPOKOJNY (FLEGMATYK) Słabe strony: |
| Administrator; X | Blokuje problemy; |
| Chętny do współpracy; | Leniwy i ociężały; |
| Cierpliwy; | Nastawiony kompromisowo; |
| Dowcipny; | Niezdecydowany; |
| Dyplomatyczny i kontrolujący się; X | Nudny; X |
| Łatwo się adoptuje; X | O słabej woli; |
| Mediator umiejący słuchać; | Pasywny; |
| Nastawiony na działanie zespołowe; | Pozbawiony entuzjazmu; |
| Nieszkodliwy; | Pozbawiony motywacji; |
| Spokojny i bezproblemowy; | Sarkastyczny; |
| Ukrywa emocje; X | Unika odpowiedzialności; |
| Zrównoważony; X | Wystraszony i zmartwiony; |
Bardzo łatwo adoptował się do nowego otoczenia (co potwierdzają zapiski z okresu dzieciństwa oraz jego kariery wojskowej). Franco był słabym mówcą i nie przyciągał słuchaczy, ponadto często używał zamiennie wyrazów bliskoznacznych (nie były to wbrew pozorom synonimy), przez co niejednokrotnie jego wypowiedzi były po prostu niezrozumiałe. Jednak jak dowodzi niemal całej jego życie niejednokrotnie świetnie radził sobie, jako dyplomata (transport żołnierzy hiszpańskich z Afryki do Hiszpanii, zwodzenie Hitlera podczas II wojny światowej, zjednanie sobie Watykanu, skuteczna walka z ETA).
Mocne i słabe strony Francisco Franco (opracowanie własne)
| MOCNE STRONY | |||
| POPULARNY: 1 | SILNY: 10 | PERFEKCYJNY: 9 | SPOKOJNY: 5 |
| SŁABE STRONY | |||
| POPULARNY: | SILNY: 6 | PERFEKCYJNY: 2 | SPOKOJNY: 1 |
| ŁĄCZNA ILOŚĆ PUNKTÓW | |||
| POPULARNY: 1 | SILNY: 16 | PERFEKCYJNY:11 | SPOKOJNY: 6 |
Francisco Franco nie był osobowościowo jednolity (co nie powinno nikogo dziwić). Zgodnie z analizą Caudillo został zdominowany przez dwa typy: silny i perfekcyjny. Łącząc teorie Hipokratesa i Littauer pozwolę sobie nazwać dyktatora Hiszpanii – perfekcyjnym cholerykiem. Podsumowując warto dodać, iż mimo wyraźnej dominacji typu silnego (choleryka) Franco jest swego rodzaju unikatowy, gdyż zawsze starał się nie pokazywać swoich emocji (ani negatywnych, ani też pozytywnych), a właśnie one w szczególności kojarzone są z typowym cholerykiem.
Bibliografia
Pozycje zwarte
Bachoud A., Franco, Iskry, Warszawa 2001.
Casas de la Vega R., Franco, żołnierz, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011.
Gęsicki P., Problemy narodowościowe w Hiszpanii na przykładzie konfliktu w Baskonii, Licencjat obroniony na Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2011.
Hartliński M., Przywództwo partyjne w Polsce, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011.
Littauer F., Osobowość lidera, Oficyna Wydawnicza Logos, Warszawa 2001.
Sielski J., Czerwiński M. [red.], Partie polityczne – przywództwo partyjne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008.
Sielski J., Teoretyczne ujęcie przywództwa politycznego. Studium przypadku - Polska, [w:] W. Konarski, A. Durska, S. Bachrynowski [red.], Kryzys przywództwa we współczesnej polityce, Academica, Warszawa 2011.
Skarżyńska K. [red.], Psychologia polityczna, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1999.
Wiatr J. J., Przywództwo polityczne. Studium politologiczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2008.
Artykuły
Żukiewicz P., O komunikacji w procesie przywództwa politycznego, „Lingua ac Communitas”, Volumin 22, 2012.
Netografia
Bartyzel J., Franco, źródło: http://haggard.w.interia.pl/franco.html
Wspomnienie o generale Francisco Franco, źródło: http://www.krucjata.org.pl/historia,krzyz_szpada.php3
Komentarze
Prześlij komentarz