Wielu fachowców podejmowało próbę wyjaśnienia tej problematyki, lecz do tej pory nikt jednoznacznie nie zdefiniował „wzorca”. Czy zatem ideał w ogóle istnieje? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Spróbujmy jednak stworzyć profil oczekiwań i postawy wobec trenera sekcji żeńskich.
Teoria
Wybitnymi szkoleniowcami grup młodzieżowych byli ludzie, którzy znacznie różnili się osobowością, poglądami, temperamentem oraz wykształceniem. Prowadząc zajęcia stosowali różnorakie metody nauczania i kierowania zespołem. Można jednak wskazać na kilka cech, którymi charakteryzują się wzorowi trenerzy. Osoby zajmujące się szkoleniem młodzieży zobowiązują się dbać o wyszkolenie techniczne, siłowe, wytrzymałościowe, taktyczne. Wpływają również na ich rozwój emocjonalny, społeczny, organizują zgrupowania, rozmawiają z rodzicami i działaczami klubu. Dlatego dobry trener jest jednocześnie dobrym mediatorem, koordynatorem zajęć, organizatorem, pedagogiem oraz wychowawcą. Wobec tego nie powinno nikogo dziwić, iż ten zawód jest stawiany w rzędzie najtrudniejszych profesji ze względu na liczbę pełnionych ról oraz mnogość obowiązków. Warto wspomnieć, iż wszyscy ludzie mają wady, lecz trzeba je zaakceptować oraz sprawić, by w żaden sposób nie wpłynęły na rozwój innych cech, które w pewien sposób mogą je „przysłonić”.
Każdy ceniony trener (bez względu na dyscyplinę) wyróżnia się pasją i zaangażowaniem w pracę „zarażając” zawodniczki chęcią do trenowania i wysiłku. Powinien również nieustannie poszerzać swój warsztat poprzez branie udziału w konferencjach, szkoleniach, czytać najnowszą literaturę specjalistyczną oraz wyszukiwać wartościowych materiałów w tak zwanych nowych mediach, czyli internecie. Tylko taka postawa gwarantuje sprawność i skuteczność jego pracy. Niewątpliwe wzorowy trener wręcz musi być zatem pasjonatem swojej pracy. Teoretycznie były zawodnik powinien być większym autorytetem dla grupy niż amator. Nie oznacza to jednak, iż pasjonat danej dyscypliny nie może osiągnąć mistrzowskiego poziomu. Tytanem pracy jest, chociażby jeden z najbardziej utytułowanych szkoleniowców w historii - Julio Velasco.
Zdolnością łączącą wzorowych trenerów jest także umiejętność stworzenia przyjaznej atmosfery w grupie przy jednoczesnym utrzymaniu autorytetu oraz dyscypliny. Szkoleniowiec powinien w jednakowy sposób traktować wszystkich swoich podopiecznych. Wiąże się to również z dbałością o ich zdrowie i bezpieczeństwo. W trakcie przekazywania nagradzających lub krytykujących informacji zwrotnych ważne jest to, aby „wyczuł” zawodniczkę, jej osobowość i potrzeby, w celu zastosowania odpowiedniej dla niej metody. Szczególne znaczenie w grupach młodzieżowych ma motywacja do działania, gdyż sport w wieku dziecięcym powinien być głównie zabawą. Jeżeli trener potrafi ukształtować postawę systematyczności i pracowitości, poprzez wzbudzenie przyjemności i radości z gry, zawodniczki chętniej biorą udział w treningu. Jednocześnie pod wpływem silnych emocji musi zachować spokój. Niekontrolowana nadpobudliwość negatywnie wpływa na cały zespół i może odbić się na wynikach drużyny. Dzięki odpowiedniemu sterowaniu swoim emocjom trener może zwiększyć pewność siebie zawodnika, obniżyć jego napięcie oraz załagodzić powstałe w grupie konflikty. Dlatego ważna jest kontrola zachowań nawet w ekstremalnych sytuacjach.
Nawet najbardziej pożyteczna i interesująca wiedza przekazana w niejasny, niezrozumiały, czasem nawet nużący sposób nie trafi do odbiorcy tak, jak byśmy tego chcieli. Wobec tego dobry trener musi posługiwać się językiem zrozumiałym, mówić głośno, pewnie i wyraźnie. Stworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i otwartości to trudna sztuka, jaką powinien opanować każdy ceniący się szkoleniowiec. Jest to proces długotrwały, który buduje się przez cały okres szkolenia. Jeżeli drużyna czuje się akceptowana, nie jest krytykowana ani ośmieszana, to rośnie ich zaufanie do pozostałych (w tym prowadzącego), dzięki czemu zawodniczki stają się bardziej otwarte i chętne do współpracy.
O wartości trenera świadczą postępy jego uczniów. Szkoleniowiec nastawiony głównie na dobre relacje z drużyną notuje z reguły gorsze wyniki niż mający w głowie jedynie osiąganie satysfakcjonujących wyników. Jednak postępy muszą iść w parze z poszanowaniem zasad fair play. Z drugiej strony brak „chemii” z zawodniczkami prędzej, czy później kończy się zakończeniem obopólnej współpracy. Wybitny trener musi pamiętać o indywidualizacji zajęć treningowych z młodzieżą, dostosowanych do uzdolnień i aktualnych możliwości zawodniczek.
Badania
Niezwykle ciężko byłoby stworzyć wzór trenera żeńskich grup młodzieżowych bez poznania opinii samych zawodniczek. Badaniem objęto zespoły piłki siatkowej dziewcząt, grające w rozgrywkach młodziczek i kadetek.
Pomimo iż niemal codziennie zwracamy uwagę na wygląd otaczających nas osób dla blisko 95% siatkarek wzrost trenera nie ma dla nich żadnego znaczenia. Podobne zdanie respondentki mają na temat jego atrakcyjności. Dla 81% uroda prowadzącego zajęcia jest obojętna. Sportowy strój szkoleniowca jest konieczny dla prawie 80% badanych (i słusznie). Trener musi być przykładem dla swoich podopiecznych dbając o czysty, estetyczny i schludny strój sportowy jednocześnie wymagając tego samego od zawodniczek. Ponad 85% badanych stwierdziło, iż trener powinien być aktywny także poza treningami. Poprzez wysoką sprawność fizyczną buduje się prestiż i szacunek otoczenia, będąc tym samym autorytetem i wzorem dla swojego zespołu.
Odnośnie charakteru 78% dziewcząt najchętniej współpracowałoby z sangwinikiem, czyli osobą o optymistycznym podejściu do życia, otwartą na relacje interpersonalne, towarzyską, emocjonalną, mającą poczucie humoru, umiejącą przyciągać do siebie ludzi, tryskającą energią i entuzjazmem, posiadającą cechy przywódcze. W drugiej kolejności wybrałyby spokojnego flegmatyka. Na ostatnim miejscu zostawiając choleryka. Ogromne znacznie w osiąganiu wyników ma odpowiednia atmosfera w drużynie. 80% badanych uważa tę kwestię za niezbędną w codziennej pracy. Wyniki badań pokazują też, że 70% dziewcząt nie akceptuje podczas treningu chłodnych kontaktów z trenerem oraz „żołnierskiego” rygoru. Dzięki temu jednoznacznie możemy stwierdzić, iż wśród grup młodzieżowych panuje przekonanie o potrzebie spokojniejszych bodźców do realizowania założeń procesu szkoleniowego. Jak wcześniej pisałem indywidualizacja zajęć treningowych, dostosowanych do aktualnych możliwości i uzdolnień każdego sportowca, to zadanie, które ma do zrealizowania każdy dobry trener. 90% badanych chce być traktowana jednostkowo oraz ma potrzebę zauważania przez trenera swoich zalet, niedoskonałości i potrzeb.
Prawie 90% zawodniczek stwierdziło, iż wolałoby pracować z trenerem, który miał wcześniej bezpośredni kontakt z siatkówką posiadając doświadczenie zawodnicze. Wśród nich 73% uważa za konieczne, by szkoleniowiec był osobą z doświadczeniem oraz stażem zawodowym. Mile widziane (dla 72%) jest także różnorodność ćwiczeń podczas treningu. Wiele wspomina się ostatnio o przestrzeganiu zasad uczciwej rywalizacji. Jakie ma to znaczenie dla młodych zawodniczek? 86% z nich chciałyby współpracować z trenerem, który przestrzega zasad fair play. Ostatnie pytanie brzmiało: czy szkoleniowiec po zakończeniu zajęć przestaje być wzorem postępowania? 67,0% dziewcząt obciąża trenera obowiązkiem dawania przykładu także poza boiskiem treningowym.
Wnioski
Zawodniczki potwierdziły, iż mimo młodego wieku ich opinia praktycznie pokrywa się z wytycznymi ekspertów. Wygląd fizyczny trenera nie gra roli, lecz schludny strój sportowy oraz aktywny tryb życia powinny stanowić wizytówkę szkoleniowca. Siatkarki na początku swojej kariery sportowej preferują pracę z sangwinikiem - osobą o silnej osobowości, wierzącą w swoje możliwości, konsekwentnie realizującą wytyczone cele, który jednocześnie motywowałby podopieczne do pracy spokojem i łagodnością. Pozytywna korelacja na linii trener – zespół przekłada się bezpośrednio na osiągane wyniki. Jednocześnie szkoleniowiec musi pełnić również role psychologia i wychowawcy oraz zarówno w meczach, na treningach, czy w życiu prywatnym przestrzegać zasad fair play, a także być wzorem do naśladowania. Dodatkowym atutem będzie z pewnością przeszłość zawodnicza (chociaż nie jest to warunek niezbędny). Najważniejsze, by koordynator szkolenia posiadał szeroką wiedzę praktyczną i teoretyczną (nie zapominając o ciągłym doskonaleniu warsztatu) oraz umiejętność demonstrowania ćwiczeń. Dzięki temu niejako podniesie swój autorytet w oczach podopiecznych. Sukces osiągnie tylko wtedy, gdy będzie próbował i nigdy nie zrezygnuje. W skrócie właśnie taki powinien być idealny trener grup młodzieżowych.
Bibliografia
Czajkowski Z., Poradnik trenera. Rozważania o sporcie, osobowości, umiejętnościach zawodowych i pracy trenera, RCMSzKFiS, Warszawa 1994
Czajkowski Z., Uwarunkowania skuteczności pracy trenera - kwalifikacje i obowiązki zawodowe, osobowość, sposoby działania, „Sport Wyczynowy”, nr 1, 1981
Jochimek M., Krokosz D., Lipowski M., Trener w oczach zawodników – rozważania nad percepcją postawy trenera i oczekiwaniami młodzieży uprawiającej sporty indywidualne, źródło: http://www.wss.lodz.pl/ojs/index.php/tipwfis/article/view/20
Kłodecka J., Z badań nad osobowością zawodników i trenerów, „Sport Wyczynowy”, nr 2, 1978
Kosendiak J., Migasiewicz J., Indywidualizacja procesu treningu – zadania trenera, „Sport Wyczynowy”, nr 7-8, 1999
Lachowicz L., Niektóre aspekty problemu osobowości trenera, „Biuletyn informacyjno - szkoleniowy PZPS”, nr 6-7, 1966
Naglak Z., Metodyka trenowania sportowca, AWF Wrocław, 1999
Sozański H. [red.], Sport dzieci i młodzieży. Vademecum trenera, Warszawa 1994
Ulatowski T., Kilka uwag o modelu trenera i systemie kształcenia kadr trenerskich i instruktorskich, „Sport Wyczynowy”, nr 3-4, 1986
Żukowski R., Zawód i praca trenera, AWF Warszawa, 1989
akademiasiatkowki.com.pl
Komentarze
Prześlij komentarz