Przejdź do głównej zawartości

Komunikacja między trenerem a nastoletnim zawodnikiem



Efektywna komunikacja między dwiema (lub więcej) osobami zachodzi wówczas, gdy odbiorca rozumie sytuację tak samo, jak nadawca. Nić porozumienia pomiędzy trenerem a zawodnikiem pozytywnie wpływa na wyniki sportowe osiągane przez młodych sportowców.


Trudności w komunikacji najczęściej wynikają z odmiennych interpretacji, gdy np. trener zdejmuje zawodnika z boiska by „oszczędzać” go na kolejne mecze, natomiast zawodnik jest przekonany, że trenerem kierowała niechęć do niego.

Prawdopodobieństwo właściwego zrozumienia komunikatu wzrasta wskutek:
  • Zmniejszenia szumu informacyjnego przy użyciu więcej niż jednego bodźca (np. obrazu i pisma razem z mową - rysowanie schematów i zagrań podczas spotkań), powtarzania informacji więcej niż jeden raz.
  • Przekazywania komunikatu całkowitego, precyzyjnego wraz z informacjami, których odbiorca może potrzebować, aby zrozumieć kontekst i punkt widzenia nadawcy.

  • Przedstawiania bezpośrednich informacji jako własnych przez użycie zaimków „ja” i „mój” - przyjęcie odpowiedzialności za wyrażane myśli i emocje. Ujawnienie własnych uczuć oznacza otwarcie się oraz zachęca do otwarcia i szczerości również drugą stronę.

  • Zachowania zgodności wypowiedzi werbalnych i niewerbalnych.
Wypowiedzi blokujące

Zasadniczą przyczyną zniekształcania komunikacji jest również brak zaufania między rozmówcami. Następujące kategorie wypowiedzi słownych negatywnie wpływają na budowanie relacji między dorosłym a dzieckiem:
  • obwiniająca, osądzająca, oceniająca – „to przez ciebie”, „nic ci nie wychodzi” - takie wypowiedzi zmniejszają poczucie własnej wartości, prowadzą do reakcji obronnych, wycofania się, negatywizmu;

  • rozkazująca – „masz mnie słuchać i nie dyskutować” - dorosły nie akceptuje zachowań dziecka co nierzadko prowadzi do gniewu, a nawet buntu młodego człowieka;

  • grożąca – „jeśli tego nie zrobisz, szukaj sobie miejsca gdzie indziej”, „jeszcze jedna taka odzywka, a nie chcę cię tu więcej widzieć” - dorosły działa zbyt impulsywnie, nie stara się zrozumieć dziecka, młody zawodnik czuje lęk lub gniew, może chcieć także sprawdzić realność groźby;

  • pouczająca, moralizatorska – „powinieneś zrobić to inaczej”, „musisz przestać się bać” - dorosły działa z pozycji siły, pokazuje że wie lepiej, dziecko czuje się gorsze, niemądre, winne, często reaguje oporem;

  • rozwiązująca problem za dziecko – „na twoim miejscu zrobiłbym to tak” - tutaj również dorosły „wie lepiej”, pokazuje że nie wierzy w kompetencje dziecka, dziecko czuje się gorsze, może stać się nadmiernie zależne i zrezygnować z samodzielnego myślenia;

  • ośmieszająca, zawstydzająca – „zachowujesz się jak dzikus” - takie wypowiedzi wywołują spustoszenia w obrazie dziecka o sobie, czuje się ono nieakceptowane i bezwartościowe;

  • interpretująca, diagnozująca – „robisz to tylko po to, żeby mi zrobić na złość”, „nie mówisz tego poważnie” - dorosły komunikuje dziecku, że je przejrzał, wie lepiej, co prowadzi do ucięcia komunikacji;

  • wypytująca – „jak długo to ćwiczyłeś?” - pytania są z reguły dla dzieci czymś zagrażającym, informują o braku zaufania, podejrzliwości dorosłych;
Wypowiedzi otwierające oraz sztuka aktywnego słuchania

Osoby pracujące z dziećmi powinny stosować wypowiedzi otwierające (zachęcające do mówienia) np. „opowiedz mi o tym”, „interesuje mnie twój punkt widzenia”, „chciałbym poznać twoje stanowisko”. Takie zachęty bardzo ułatwiają komunikację, młodzi ludzie otwierają się, czując się akceptowani, szanowani, ważni i interesujący. Jeszcze skuteczniejszą metodą jest aktywne słuchanie. Polega ono na tym, że odbiorca własnymi słowami formułuje to, jak zrozumiał wypowiedź nadawcy oczekując potwierdzenia. Uzyskanie informacji zwrotnej zapewnia dokładniejsze zrozumienie komunikatu. Bardzo przydatne są tutaj tak zwane odpowiedzi rozumiejące (parafrazy), zarazem pozwalające uniknąć tendencji do oceniania („z tego, co mówisz rozumiem, że ....”, „o ile cię dobrze zrozumiałem to ...”, „chcesz mi powiedzieć, że …”). Czynne słuchanie jest jedną z najskuteczniejszych metod, pomagających dziecku stać się bardziej samodzielnym, odpowiedzialnym za siebie i niezależnym.

Zewnętrzne przejawy procesów myślowych

Każdy z nas dokonuje własnej interpretacji świata, w którym żyje. To, co trenerowi wydaje się dobre, zawodnik może uznać za niewłaściwe lub nieistotne. Indywidualna interpretacja jest elementem map myśli, które stanowią rzeczywistość każdego z nas i określają sposób spostrzegania przez nas świata. Należy pamiętać o tym, że ilu ludzi, tyle map. Dlatego czasami trudno jest nam się porozumieć. Czyjeś postępowanie może wydawać się nam niestosowne, dziwne lub nawet irracjonalne, lecz w kontekście jego mapy zachowanie to jest jak najbardziej adekwatne. Odkrywszy różnice między mapami innych i własną, można zaoszczędzić czas i energię, które straciłoby się na nieudane próby komunikacji. Poznając mapy zawodników, z którymi współpracuje trener, może on odkryć motywy ich działania.

Istnieją trzy grupy przyczyn, odpowiadających za zróżnicowanie map, które posiadamy w naszych umysłach:
  • przyczyny neurologiczne – układ nerwowy jest filtrem, który oddziela zewnętrzny świat od naszej rzeczywistości i wpuszcza do niej tylko wybrane informacje;

  • przyczyny społeczne – przede wszystkim język, którym się posługujemy, kultura, tradycja;

  • przyczyny indywidualne – wyjątkowość i unikalność osobistych doświadczeń, które są podstawą naszych przyzwyczajeń, postaw, zainteresowań itp.
Nawiązywanie prawidłowego kontaktu

Jedną z metod ułatwiających nawiązanie harmonijnego kontaktu stanowi odzwierciedlanie, które polega na lustrzanym odbijaniu pewnych elementów niewerbalnego zachowania rozmówcy. Elementy warte odzwierciedlania obejmują postawę ciała, specyficzne gesty, rytm oddechu, wyraz twarzy, ton głosu, tempo mówienia i sposób intonacji. Kolejną z technik jest dopasowywanie. Skuteczne posługiwanie się tą metodą wymaga umiejętności rozpoznania, jakie sygnały dostępu oraz systemy reprezentacyjne są charakterystyczne dla podopiecznego, a także wiedzy jak swobodnie posługiwać się każdym systemem reprezentacyjnym.

Jeżeli pracuje się z kilkoma osobami naraz, ważne jest nawiązanie kontaktu z każdą z nich oraz umiejętność likwidowania luk w porozumiewaniu się tych osób. Jednym z najłatwiejszych i najskuteczniejszych sposobów na to jest tłumaczenie jednego systemu reprezentacyjnego na drugi przykładowo:
  • „widzicie swoje błędy” (wzrokowy);

  • „słyszycie o swoich błędach” (słuchowy);

  • „czujecie na własnej skórze swoje błędy” (kinestetyczny - czuciowy),
Tłumaczenie doświadczeń z jednego rejestru na inny przyczynia się do wzajemnego zrozumienia. Niemożność porozumienia się z drugą osobą wynikać może z tego, że nasz komunikat nie jest odpowiednio dopasowany do odbiorcy.

Umiejętność wyznaczania celu

Za każdym naszym zachowaniem stoją pozytywne dla nas intencje, nawet jeśli inni oceniają je negatywnie (niekiedy zmniejszenie zaangażowania w trening może wynikać z potrzeby odpoczynku czy zyskania akceptacji w grupie). Często nie jesteśmy świadomi naszych intencji, które mogą być złożone i sprzeczne. W pracy trenera bardzo ważnym etapem jest więc precyzyjne określenie oraz „zgranie” naszych celów i motywów działania młodego zawodnika. Aby cel można było uznać za prawidłowo sformułowany, musi spełniać pięć następujących kryteriów:
  • ujęcie w sposób pozytywny (czego chcemy, a nie czego nie chcemy);

  • zmysłowa dostępność (po czym poznamy zmianę);

  • sformułowanie w sposób precyzyjny i umieszczenie w konkretnym kontekście;

  • samodzielne wywoływanie i podtrzymywanie stanu docelowego bez odwoływania się do pomocy z zewnątrz;

  • zachowanie pozytywnych elementów stanu obecnego.
Podsumowanie

W celu zwiększenia skuteczności komunikacji trenera z zawodnikiem, trener powinien:
  • powstrzymywać się od niekonstruktywnych, blokujących wypowiedzi na rzecz obiektywnego wyrażania swoich intencji oraz czynnego słuchania, a także stosować technikę dopasowania;

  • przekroczyć ograniczenia związane z jego modelem postrzegania rzeczywistości przekładając to na skuteczniejsze działania;

  • zwracać uwagę na właściwe formułowanie celów;

  • zwiększyć zakres przekazywanych informacji i zmniejszyć szum informacyjny przez użycie więcej niż jednego kanału (np. obrazów i pisma razem z mówionymi słowami) oraz powtarzanie informacji więcej niż jeden raz;

  • przekazywać komunikat całkowity i jasny razem ze wszystkimi pobocznymi informacjami, których zawodnik może potrzebować, żeby zrozumieć punkt widzenia trenera;

  • stosować wypowiedzi bezpośrednie w miejsce pośrednich, co uczy odpowiedzialności za wyrażane myśli i emocje, a także ośmiela i zachęca do otwartości;

  • dbać o spójność wypowiedzi werbalnych w zestawieniu z komunikatami niewerbalnymi;

  • podnosić swoją wiarygodność w ocenie zawodnika (ciągle doskonalenie wiedzy, dzielenie się doświadczeniem, konsekwencja w działaniu, szczerość, wiarygodność oraz dynamizm i stanowczość w połączeniu z życzliwością, empatią i umiejętnością dawania wsparcia).
Tekst stanowi streszczenie artykułu Piotra Włodarczyka Wokół problematyki komunikacji trenera i zawodnika [w:] Marcin Krawczyński, Dariusz Nowicki [red.], Psychologia sportu w treningu dzieci i młodzieży, Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa 2004.

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Ustawienia w piłce siatkowej

Obrona i asekuracja w piłce siatkowej – teoria i praktyka

Przyjęcie w piłce siatkowej

Atak w piłce siatkowej

 

Rozegranie w piłce siatkowej

 

Analiza wpływu rozkładu i skuteczności ataku ze względu na pozycję rozrywającego

Andrea Gardini – Blok

Pistolet VIS wz. 35 – broń której zazdrościli nam nawet Niemcy