Blok w siatkówce

 

Według analiz największy wpływ na grę mają trzy elementy: atak, przyjęcie oraz zagrywka. Dlatego zawsze zostaje mniej czasu na pracę z blokiem, który wbrew pozorom jest złożony i wymaga dużej dyscypliny. W związku z tym trzeba wprowadzać tylko najlepsze, najbardziej efektywne ćwiczenia. 

Celem bloku zasłonięcie fragmentu boiska (przeważnie najczęstszych kierunków atakujących), aby ułatwić zadanie obronie. Dobry blok to nie tylko ten punktowy. Jeżeli uda się go tak ustawić, by zmniejszyć siłę uderzenia lub atakujący popełnia błąd, wówczas również spełnia swoją funkcję.

Fundamenty bloku:

• Odległość od siatki (zbyt bliski dystans utrudnia poruszanie się i zmianę kierunku, zbyt daleki utrudnia przełożenie rąk nad siatką).

• Nogi ugięte w stawach skokowych i kolanowych, gotowe do wyskoku. Stopy ustawione prostopadle do siatki na szerokość bioder lub nieznacznie szerzej.

• Ramiona uniesione, ugięte w stawach łokciowych, dłonie na wysokości głowy, równolegle do powierzchni siatki. Tułów lekko pochylony w przód. 

• Obserwacja piłki i zachowania wystawiającego. 

• Czytanie gry/system opcji.

• Przemieszczenie poprzez krok odstawno-dostawny (głównie na krótkich odległościach) lub krok skrzyżny (na większych dystansach), zakończony dostawieniem stopy do punktu odbicia z ustawieniem tułowia w kierunku siatki. W momencie rozpoczęcia ruchu ręce powinny być lekko opuszczone, na wysokości talii.

• Ocenienie trajektorii lotu piłki.

• Obserwacja zawodnika atakującego.

• Wyskok pionowo w górę z równoległego ustawienia stóp. Ramiona prowadzone wzdłuż tułowia do przełożenia na wprost na drugą stronę siatki. Ramiona wyprostowane z unieruchomionymi stawami nadgarstkowymi, łokciowymi i barkowymi, pochylone w przód i skierowane do środka boiska (palce maksymalnie rozwarte).

• Wycofanie rąk skoordynowanych z ruchem opadania. Lądowanie z amortyzacją w stawach skokowych i kolanowych. Ramiona pozostają w górze w trakcie opadania. Wzrok podąża za piłką, odzyskanie pozycji gotowości do gry.

Podstawy i umiejętności wymagane do udanego czytania gry

Założeniem czytania gry przez zespół jest to, że nasi blokujący mogą znajdować się bliżej środka boiska, by w razie potrzeby wykonywać szybkie, dynamiczne przemieszczenie do skrzydeł, ustawiając podwójny/potrójny blok.

Tworząc skuteczny system czytania gry przez blokujących skupiamy się na pięciu obszarach:

• Właściwe odstępy między środkowymi a skrzydłowymi.

• Efektywne wzorce pracy nóg, pozwalające na szybkie przemieszczenie. 

• Praca ramion, pozwalająca szybko i efektywnie przełożyć ręce przez siatkę. 

• Zdyscyplinowana praca wzroku (jeśli spóźnisz się z czytaniem gry, twoje ciało również zareaguje wolniej).

• Pozycje i postawy taktyczne.

Właściwe odstępy między środkowymi i skrzydłowymi

Zawodnik w IV strefie (lewy skrzydłowy) znajduje się często bliżej środkowego niż zawodnik w II strefie (prawy skrzydłowy). Dlaczego? Z dwóch powodów. Po pierwsze przyjmujący w IV strefie statystycznie otrzymują najwięcej wystaw (stąd konieczność pilnowania tej strefy przez prawego skrzydłowego). Po drugie znacznie łatwiej wystawić quicka (przyspieszoną piłkę) będąc przodem do IV strefy niż tyłem do II/I (dlatego prawy skrzydłowy musi reagować szybciej na bloku niż jego odpowiednik po lewej stronie).

Systemy wykorzystywania środkowego bloku:

• Pozycja 3 (strefa 3) neutralna. Środkowy stoi na środku i przesuwa się do jednej lub drugiej strony w zależności od tego, co wydarzy się na siatce. 

• „Środkowy który śledzi”, czyli za każdym razem przesuwa się za środkowym rywali. Opcja stosowana przede wszystkim w stosunku do środkowych, którzy są dużym zagrożeniem w ataku. 

• Gramy bez I tempa. Nie interesuje nas środkowy przeciwnika. Środkowy przesuwa się jedynie do skrzydeł. W przypadku zagrania przez rywala I tempa lub pipe’a stara się, chociaż wyblokować atak. 

Jednak środkowy nie jest odpowiedzialny za całą siatkę. W bloku każdy odpowiada za konkretną strefę. Skrzydłowi powinni starać się myśleć jak środkowi oraz brać odpowiedzialność poprzez np. przesunięcie się do środkowego i być odpowiedzialnym za I tempo. Zawodnik nie musi trzymać się sztywno swojego vis a vis tylko podążać za piłką. Mimo iż nie zawsze skrzydłowy zdąży dołączyć do potrójnego bloku lub nie domknie szczelnie potrójnego bloku, zasłania odpowiednią część boiska, przez co wzmaga presję na rywalu. „Przeładowanie” jednej strony siatki, czyli przekazywanie inicjatywy zawodnikom (wynikające z czytania gry lub grania opcjami), by przesunąć blok w konkretnym kierunku (zwykle lewym lub prawym, czasem także na środek). Typowym przykładem może być przesunięcie się przyjmującego z IV strefy do środka, który skacze do pierwszego tempa (powinien zawsze skakać na wprost środkowego rywali), natomiast środkowy dołącza do przyjmującego w II strefie i dzięki temu tam pojawia się podwójny blok. Najlepszymi momentami zastosowania przeładowania są te, które wybierają sami zawodnicy, a nie sztab. Szukamy tych najważniejszych kluczowych momentów w grze, gdy ryzyko nam się opłaci. Czasami gracze jeszcze przed akcją decydują się na zagranie tą opcją.

Przemieszczenie

Zapewnienie wydajnych, powtarzalnych wzorców pracy nóg jest pierwszym kluczem do wypracowania skutecznego bloku. Poniżej instrukcja, jak krok po kroku optymalnie się przemieszczać.

Podstawowe wzorce pracy nóg: skok w miejscu, krok odstawno-dostawny, 2 krokowy skrzyżny (w deficycie czasu), 3 krokowy skrzyżny.

Krok odstawno-dostawny - stosowany w trakcie przemieszczania się w bok na nieduże odległości w sytuacjach, które wymagają frontalnego ustawienia ciała względem siatki. Zawodnik stojąc w pozycji rozkrocznej, wykonuje posuwisty ruch odstawny nogą kierunkową i dołącza drugą nogę. Istotne jest, aby podczas przemieszczania się środek ciężkości ciała przemieszczał się po linii zbliżonej do prostej (równoległej lub skośnej do podłoża). Ostateczne ustawienie stopy kierunkowej powinno być na krawędzi przyśrodkowej w celu zaoporowania i wytracenia prędkości kierunkowej.

Krok skrzyżny - użycie tego kroku w rozpoczęciu przemieszczania się w bok umożliwia szybsze pokonanie odległości niż stosowanie kroku odstawno-dostawnego. Zawodnik w postawie siatkarskiej wysokiej lub średniej w rozkrocznym ustawieniu nóg, rozpoczyna ruch małym pierwszym krokiem nogą kierunkową (tej nogi, w którą stronę będzie się przemieszczał), a następnie skrzyżne przeniesienie przed nią nogi dalszej (krok ten jest stosunkowo długi). Przy frontalnym ułożeniu ciała do siatki podczas przemieszczania się stopa nogi skrzyżnej ma początkowo kontakt z podłożem krawędzią zewnętrzną i w miarę przenoszenia ciężaru ciała obejmuje całą jej powierzchnię. Noga kierunkowa zostaje przeniesiona do układu rozkrocznego, który umożliwia wykonanie wyskoku.

Krok skrzyżny brzmi skomplikowanie? Wersja uproszczona:

•  Mały pierwszy krok nogą kierunkową

• Duży drugi krok poprzez skrzyżne przeniesienie przed nią nogi dalszej (tutaj generowana jest prędkość i moc, aby skakać wysoko)

• Trzeci krok do siatki i atakującego

Praktyka

Jeśli kroki 1, 2 i 3 zostaną wykonane prawidłowo, gracz doświadczy naturalnej rotacji i po wyskoku wyląduje twarzą do boiska. Ten ruch nastąpi w dużej mierze samoistnie ze względu na rozmach, szybkość i samoczynne dostosowanie się ciała do wymagań zadania. Poniżej przykład z Piotrem Nowakowskim.

Wymagania dotyczące pracy rąk

Pierwszą sprawą, którą należy podjąć, jest to czy blokujący powinni zaczynać z rękoma w górze, czy też mogą zacząć z rękoma w dół i podnosić je w razie potrzeby. Większość trenerów preferuje, by ręce znajdowały się na wysokości głowy. Chris McGown uważa, że więcej zalet ma ta druga opcja (ręce opuszczone). Najlepiej przetestować oba rozwiązania i zdecydować, na które postawić. 

Zawodnicy w bloku nie powinni za wszelką cenę dążyć do szczelnego bloku. Jak pokazali Włosi na ostatnich mistrzostwach świata, można także przemieszczać się na skrzydło i tworzyć „blok z dziurą”, który fantastycznie współpracował z obroną.

Instrukcje pracy rąk

Chcemy szybkiego, zwartego ruchu na pierwszym kroku, a przemieszczenie z rękoma nisko pomaga osiągnąć ten cel. Gdy ramiona opuszczą się w pierwszym kroku, zawodnik wykonuje następnie zamach ramion, aby wspomóc rozpęd i wyskok pionowo w górę nad siatką. Lekkie zgięcie łokcia podczas wyskoku pomaga uniknąć dotknięcia siatki i szybciej przerzucić ręce nad siatką. Ramiona prowadzone wzdłuż tułowia do przełożenia na wprost na drugą stronę siatki. Ramiona wyprostowane z unieruchomionymi stawami nadgarstkowymi, łokciowymi i barkowymi, pochylone w przód i skierowane do środka boiska (palce maksymalnie rozwarte). Co jest istotne? Trzymać ręce razem, podnosząc wzrok w celu obserwacji atakującego i reagowania na jego poczynania. Wycofanie rąk skoordynowanych z ruchem opadania. Ramiona pozostają w górze w trakcie opadania. Uważajmy na zbyt wczesne opuszczanie rąk w bloku oraz odwracanie wzroku, gdy piłka jeszcze nie minęła bloku (głównie przez rozgrywających chcących natychmiast udać się na pole gry w celu rozegrania/wystawy). Jednym z największych błędów jest również „przelatywanie”, przez co obrona nie jest w stanie dobrze ocenić sytuacji na boisku i wtedy blok bardziej przeszkadza, niż pomaga.

Przemieszczenie krokiem skrzyżnym + praca ramion w skrócie: Rozpoczęcie ruchu nogą kierunkową z przeniesieniem ciężaru na śródstopie. Następnie krok skrzyżny do miejsca wyskoku z zamachem ramion. Zakończenie kroku skrzyżnego postawieniem stopy przez piętę w kierunku atakującego. Dostawienie drugiej nogi z ustawieniem tułowia w kierunku siatki. Odbicie pionowo w górę, ramiona prowadzone wzdłuż tułowia do przełożenia na drugą stronę siatki. Ramiona wyprostowane z unieruchomionymi stawami nadgarstkowymi, łokciowymi i barkowymi, pochylone w przód i skierowane do środka boiska (palce maksymalnie rozwarte, kciuki do góry). Lądowanie z amortyzacją w stawach skokowych i kolanowych. Ramiona pozostają w górze w trakcie opadania. Wzrok podąża za piłką.

Wymagania pracy wzroku

Oczywiście najważniejsza jest tutaj dobra jakość naszych oczu. Chcemy obserwować piłkę oraz rozgrywającego, przewidzieć jego zamiary i przemieścić się do atakującego. Naprawdę trudno jest wytrenować mózgowi, by dzięki wzrokowi w ciągu milisekundy zdecydował „dokąd się udać i ile czasu mam, aby tam dotrzeć?”, a następnie instynktownie użyć odpowiedniej pracy nóg. Jeśli siatkarze są zestresowani czytaniem, ich mechanika zawsze wraca do tego, co robili w przeszłości i trudno jest wprowadzić zmiany. Blokujący cztery razy zmienia punkt obserwacji do momentu bloku: piłka, rozgrywający, piłka, atakujący.

Przykład pracy wzroku według Keegana Cooka z Gold Medal Squared

Wskazówki:

• Ustawiajmy blok z zadaniem zastawienia określonej strefy (prosta, prosta wewnętrzna, skos). Nie wykonujemy żadnych zbędnych ruchów rękoma. Skaczmy prosto, zasłaniając konkretną strefę. W przeciwnym wypadku przeszkadzamy zespołowi w obronie, odsłaniając fragmenty boiska.

• Środkowy po odczytaniu kierunku wystawy powinien spojrzeć w kierunku kolegi na skrzydle, by poznać miejsce przemieszczenia oraz późniejszego wyskoku.

• Czas i miejsce wyskoku są uzależnione od tempa rozegranej piłki, kierunku rozbiegu i możliwości skocznościowych atakującego. Do wyższych piłek blokujący powinien skakać po atakującym, zanim ten osiągnie swój maksymalny pułap wyskoku (jeżeli atakujący jest dalej od siatki, blokujący jeszcze opóźnia swój wyskok). Opóźnienie wyskoku czy nawet chowanie rąk warto stosować w sytuacji, gdy atakujący często decyduje się na uderzenie blok-aut. 

• Jeżeli piłka atakowana jest poza antenką, zewnętrzny blokujący skacze do bloku przy antence, tak aby piłka nie mogła przejść między antenką a ramionami. Trzeba uważać na uderzenie blok-aut (niekiedy warto całkowicie zrezygnować z bloku). 

• Drużyna wystawiająca piłkę wysoką ma znacznie mniejszą szansę na zdobycie punktu niż zespół broniący. W przypadku piłek nieco podwyższonych przy potrójnym bloku atakujący wygrywa średnio zaledwie 3 z 10 ataków. Dlatego za każdym razem powinniśmy ustawiać potrójny blok (oraz ćwiczyć atak na wysokiej piłce).

Ciekawostki

Niektórzy trenerzy z Polski i Włoch poza standardowymi statystykami (punktowych bloków oraz wybloków) zwracają także uwagę na bloki pozytywne, neutralne, błędne (niestabilne, dziurawe) czy blok-out. Na jednym z webinarów Wojciech Kurczyński (ówczesny trener Jokera Świecie, obecnie asystent w Allianz MTV Stuttgart), omówił wykorzystanie analizy gry w kontekście planowania treningu i pracy indywidualnej. Zwrócił wówczas uwagę, między innymi na blok przedstawiając swoje współczynniki aktywności i agresywności bloku w postaci równań.

• Aktywność bloku = (bloki punktowe + bloki wyasekurowane przez przeciwnika) : (wszystkie ataki przeciwnika - błędy w ataku przeciwnika)

• Agresywność bloku = (bloki punktowe - bloki wyasekurowane przez przeciwnika) : (wszystkie ataku przeciwnika - błędy w ataku przeciwnika)

Podsumowanie

Blokowanie nie jest najważniejszą umiejętnością w siatkówce, wymaga czasu i nie jest łatwe do nauczenia. Tym niemniej opłaca się na dłuższą metę. Zalecane jest wprowadzenie podstaw blokowania w systemie 2 i 3 krokowym skrzyżnym stosunkowo wcześnie. Powinniśmy starać się uzyskiwać jak najwięcej okazji do czytania gry przez blokujących podczas treningu. Poświęcając nawet kilka minut dziennie na doskonalenie tej umiejętności, prędzej czy później zaobserwujemy pozytywne efekty.  

Prawidłowa mechanika wszystkich siatkarskich elementów to naprawdę wielka sprawa. System zaczyna działać dobrze, gdy zespół funkcjonuje w ten sam sposób. Powinniśmy pamiętać, by zawsze dostosowywać system do zdolności zespołu, a nie na odwrót. Należy również szukać tendencji u przeciwnika np. gdzie grane jest I tempo?, którzy zawodnicy dostają piłkę w kontrataku / po 20 punkcie?. Zbyt wiele informacji jest gorsze niż ich brak. Pod presją ludzki organizm nie jest w stanie zapamiętać ogromu wiedzy. Dlatego musimy streścić wszystko do tych rzeczy, które są najistotniejsze. Andrea Gardini jest zadowolony, gdy przy stanie 24:24 zawodnik pamięta o trzech najważniejszych sprawach przekazanych mu wcześniej przez sztab szkoleniowy.

Ważniejszą rzeczą jest demonstrować niż tylko mówić. Obrazy, bądź video zawsze są lepsze niż wyjaśnianie czegoś bez demonstracji. Dlatego warto nagrywać nie tylko mecze, ale również trening, by zawodnicy po konkretnej akcji mieli okazję do jej obejrzenia i wysunięcia wniosków. Ponadto należy wybierać ćwiczenia, które są jak najbardziej zbliżone do gry właściwej. Utrzymujmy możliwie największą liczbę kontaktów z piłką i ilość powtórzeń. Błędne akcje powtarzajmy do momentu, aż zostaną wykonane prawidłowo.

 

Autor: Patryk Wojciech Gęsicki

Korzystając z okazji wszystkich sympatyków siatkówki serdecznie zapraszam na fan page Polskie Wykwalifikowane Siatkarskie Gremium oraz grupę Siatkówka - dyskusje i ogłoszenia.

Spodobał Ci się ten tekst? Możesz podziękować mi za to stawiając symboliczną kawę :)  

Bibliografia

Giuseppe Cuccarini, Corso Nazionale per Allenatori - Sistema di Muro, federvolley.it

Andrea Gardini, Blok (videowykład), źródło: youtube.com/watch?v=ESO_HCV6MEg (video) lub newmints.blogspot.com/2017/10/andrea-gardini-blok.html (opracowanie na podstawie videowykładu)

Piotr Graban, Techniczny poniedziałek – blok, facebook/AkademiaTrenerowSiatkowkiPiotrGraban

Chris McGown, Blocking in volleyball, goldmedalsquared.com

Alojzy Świderek [red.], Program szkolenia siatkarza - Młodzik, Kadet, Junior, Polski Związek Piłki Siatkowej

Gold Medal Squared, Swing Blocking in Volleyball, goldmedalsquared.com

oraz własne przemyślenia